Walki i potyczki w powiecie zduńskowolskim – według publikacji „Na sieradzkich szlakach” – kwartalnika oddziału PTTK w Sieradzu nr. 1/109/2013/XXVIII

Krobanów gm. Zduńska Wola – Oddział gen. Taczanowskiego zorganizował tu 13 VIII 1863 zasadzkę na oddział kozaków. W wyniku zdrady, nie udało się zaskoczyć wroga. W walce zginął jeden kozak, powstańcy stracili kilku zabitych i kilku dezerterów.

Prusinowice gm. Szadek – Dwaj powstańcy z Poznańskiego: Błażej Piastowski, lat 23 i Mateusz Wojtysiak, włościanin lat 60 zostali wydani kozakom przez chłopów z Prusinowic i zginęli 15 VII 1863 roku. Gen. Taczanowski w czasie pobytu w Prusinowicach, tegoż dnia, rozkazał wykonać wyrok śmierci na zdrajcach: Błażeju Piaseckim i Wawrzyńcu Kowalskim. Wdowy od nich otrzymały od Rosjan po 300 rubli. Dziedzic wsi Michał Kozarski był drugim z kolei (po Olszowskim z Niechmirowa) naczelnikiem cywilnym powiatu sieradzkiego w 1863 roku.

Szadkowice gm.Szadek – Dnia 6 października pluton por. Powidzkiego, który wycofywał się przed napierającymi rosyjskimi huzarami i piechotą z rejonu kościoła św. Idziego w Szadku do lasów pod Szadkowicami, poniósł ciężkie straty. Byłyby one znacznie większe, gdyby nie obawa Rosjan przed zasadzką w lesie i zaprzestanie dalszego pościgu. W walce raniono kilku Rosjan, którzy stracili także dwa konie.

W aktach zgonu parafii Szadkowskiej można znaleźć informacje o okolicznościach śmierci powstańców. Dokumenty te dostarczają także wiedzy o szadkowskich rodzinach i samych uczestnikach walk powstańczych, często ludziach młodych, mieszczańskiego pochodzenia, różnych zawodów. Jeden z aktów zgonu zawiera następującą treść:

Działo się w Szadku dnia 8 października tysiąc osiemset sześćdziesiątego trzeciego roku o godzinie dziesiątej przed południem. Stawili się Jakób Borzęcki stolarz lat czterdzieści i Walenty Błachowicz organista lat pięćdziesiąt mający obydwaj w Szadku zamieszkali i oświadczyli, iż dnia szóstego bieżącego miesiąca i roku o godzinie drugiej po południu umarł w skutek odniesionych ran w bitwie z Wojskami Rosyjskimi pod Szadkowicami Wincenty Żelisławski – Garncarz lat dwadzieścia jeden mający urodzony z Tomasza i Teofili z Łazuchów w Szadku zamieszkałych Garncarzy. Po przekonaniu się naocznie o zejściu Wincentego akt ten stawiającym świadkom przeczytany przez Nas i jednego świadka podpisany został.

W księgach zgonu parafii Szadkowskiej pod kolejnym numerem wymienia się
innego powstańca:
Franciszka Łukaszewicza – lokaja, lat dwadzieścia dwa mającego urodzenia i pochodzenia niewiadomego.
Wyżej wymienieni powstańcy zmarli dwa dni po potyczce.
 

Mogiła zbiorowa powstańców z 1863 r. zlokalizowana na lewo od alei głównej cmentarza. Na mogile pionowa płyta z napisem:

„POWSTAŃCY • POLEGLI POD SZADKOWICAMI W WALCE • Z MOSKALAMI DNIA 6 X 1863”.
„WIECZNA CZEŚĆ ICH PAMIĘCI”.

Mogiła kryje prochy 13 powstańców poległych i zmarłych z ran po boju pod Szadkowicami, w dniu 06.10.1863 r. Julian Gierlitz (na pomniku nazwisko zapisane jako Geblic), aplikant pocztowy z Łasku, został ranny w potyczce pod Szadkiem, tam zmarł 8.X.1863r. i został pochowany. Data śmierci na pomniku jest błędna.

Polegli w walce:
Jan Sztorch, poległ 06.10.1863

Wincenty Żelisławski, lat 21, garncarz z Szadka, poległ 06.10.1863

Franciszek Łukaszewicz, l. 21, lokaj, zm. z ran 06.10.1863

Kacper Pawlikowski, poległ 06.10.1863

Władysław Kolasiński, lat 20, z Sieradza, poległ 06.10.1863

Ferdynand Wicens, zm. z ran 06.10.1863 Józef Mikulski, zm. z ran 06.10.1863

Stanisław Zeżnicki, zm. z ran 06.10.1863 Julian Gierlitz [Geblic], poległ 08.10.1863 [06.10.1863]

Nepomucen Suliński, lat 25, zm. z ran 20.10.1863

oraz trzej nieznani z nazwiska.

Źródła do potyczki pod Szadkowicami:

Dorota Stefańska „Biuletyn Szadkowski” – , tom 9, rok 2009

Tadeusz Swat „Gloria Victis. Mogiły poległych z okresu Powstania Styczniowego 1863-1864 roku na ziemiach polskich” (2004)